Nagietek lekarski

  2. Rośliny lecznicze
  3. Nagietek lekarski
Nagietek lekarski

Calendula officinalis L.

Nagietek lekarski

Rodzina: Astrowate - Asteraceae (Compositae)

Ноготки́ лека́рственные (Кале́ндула лекарственная)

Pot marigold (Ruddles, Common marigold, Scotch marigold)

Roślina zielna.

Wzniesiona, bogato ugałęziona, pokryta miękkimi, gruczołkowatymi włoskami (przez co w dotyku jest nieco lepka), żeberkowana i łamliwa. Osiąga wysokość 20–50 (80) cm.

Skrętoległe, gęsto osadzone, dolne szerokołopatkowate, krótkoogonkowe; górne szerokolancetowate, siedzące, obejmujące łodygę.

Zebrane w koszyczki szerokości 3–5 cm, barwy pomarańczowej do żółtej. Kwiaty brzeżne, języczkowe, mają żółty lub pomarańczowożółty języczek, szerokości około 3–5 mm, w części środkowej ok. 7 mm, na szczycie 3-ząbkowy oraz owłosioną, częściowo sierpowatą, żółtawobrunatną lub pomarańczowobrunatną rurkę z wystającą szyjką słupka o dwudzielnym znamieniu i niekiedy z częściowo wygiętą, żółtawobrunatną lub pomarańczowobrunatną zalążnią. Kwiaty wewnętrzne, rurkowate, około 5 mm długie. Są obecne i mają żółtą, pomarańczowoczerwoną lub czerwonawofioletową 5-płatkową koronę o żółtawobrunatnej lub pomarańczowobrunatnej rurce, owłosionej w dolnej części, przeważnie z częściowo wygiętą żółtawobrunatną lub pomarańczowobrunatną zalążnią. Koszyczki mają przyjemny, balsamiczny zapach.

Owoc to sierpowato wygięta niełupka. Zewnętrzne niełupki są żółtawobrunatne, z długim prostym noskiem, ku środkowi niełupki stają się jaśniejsze, wygięte, na grzbiecie kolczaste. Wielkość niełupek jest bardzo zmienna, MTS wynosi od 8 do 15 g.

Palowy, mocno rozgałęziony.

Kwiat nagietkaCalendulae flos

Zewnętrznie stosuje się zwykle alkoholowe i olejowe wyciągi z kwiatów nagietka, ponieważ podstawowe związki czynne nie rozpuszczają się w wodzie. Podaje się je w różnych uszkodzeniach skóry, jak kontuzje, rany, wrzody, stłuczenia i obtarcia naskórka, a także w owrzodzeniach żylakowych, zapaleniu skóry, żylakach odbytu, oparzeniach, ranach pooperacyjnych, odmrożeniach, wysypkach skórnych i innych. Stosuje się również na błony śluzowe jako środek przeciwzapalny i bakteriobójczy, przeciw rzęsistkom (irygacje i tampony), a nawet we wczesnych stanach nowotworowych w porozumieniu z onkologiem.

Ze względu na właściwości przeciwzapalne i bakteriobójcze nagietek lekarski znalazł zastosowanie także przy leczeniu stanów zapalnych spojówek i przemęczeniu oczu (jest składnikiem niektórych kropli do oczu). Zapobiega nadmiernemu wysuszeniu narządu wzroku i łagodzi jego podrażnienia.

Napar z kwiatów nagietka stosuje się zewnętrznie: do obmywań, okładów, irygacji, płukania. Wewnętrznie przy stanach zapalnych i skurczowych przewodu pokarmowego, owrzodzeniach żołądka i jelit, najczęściej z kwiatem rumianku, krwawnikiem i arniką.

Wewnętrznie zaleca się przetwory z nagietka w nieżycie żołądka i jelit, a zwłaszcza w przewlekłym i opornym na inne leki wrzodzie żołądka i dwunastnicy oraz we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego.

Również w stanach zapalnych dróg żółciowych spowodowanych infekcją, w niedomodze wątroby i upośledzeniu jej czynności po przebytym wirusowym zapaleniu lub uszkodzeniu przez trujące związki (np. toksyny grzybów).

Pomocniczo i w skojarzeniu z innymi lekami podaje się je w nieoperacyjnych postaciach raka żołądka, stanach przednowotworowych w przewodzie pokarmowym (np. długo utrzymującym się zapaleniu błon śluzowych, owrzodzeniu z krwawieniami, braku poprawy po innych lekach) itp. Dobre wyniki osiąga się w zaburzeniach miesiączkowania połączonych z bólem, ogólnym osłabieniem, zawrotami głowy, a także w dolegliwościach okresu przekwitania (klimakterium). Należy jednak pamiętać, że w niektórych z wymienionych chorób konieczna jest stała opieka lekarska i okresowe kontrole postępów leczenia.

Badania naukowe upoważniają, by zalecać nagietek, w połączeniu z innymi ziołami, do stosowania w ogólnym ubytku sił i odporności na zakażenia bakteryjne i wirusowe oraz przewlekłych i nie poddających się innym lekom dolegliwościach różnych narządów wewnętrznych, w tym także serca.

Pochodzenie gatunku jest niejasne. Wskazuje się obszar śródziemnomorski lub Iran, gdzie spotykany jest do dzisiaj na stanowiskach naturalnych. W wielu krajach świata, w tym w Polsce, jest uprawiany i czasami dziczejący (efemerofit). Introdukowany i rozrzucony po Wyspach Brytyjskich, naturalizowany na południu.