Centuria pospolita

  2. Rośliny lecznicze
  3. Centuria pospolita
Centuria pospolita (centuria zwyczajna, tysiącznik pospolity)

Centaurium erythraea Rafn (Centaurium minus auct., Centaurium umbellatum Gilib.; Erythraea centaurium auct.)

Centuria pospolita (centuria zwyczajna, tysiącznik pospolity)

Rodzina: Goryczkowate - Gentianaceae

Золототы́сячник обыкнове́нный

Common centaury (European centaury)

Pusta i walcowata. Jasnozielona do ciemnobrunatnej, podłużnie prążkowana, rozgałęziona tylko w górnej części.

Ulistnienie nakrzyżległe. Liście są całe, siedzące, o owalnej lub lancetowatej blaszce, długości do około 3 cm. Obie powierzchnie liści są bezwłose, zielone do brunatnawozielonych.

Różowe kwiaty skupione po kilka w pęczkach w szczytowe gęste podbaldachy. W każdym podbaldachu są 2 podkwiatki. Korona kwiatu jest talerzykowata, a jej łatki mają przynajmniej 5 mm długości. Kielich ma długość do 0,75 długości rurki korony.

Walcowata, żółta torebka o długości ok. 1 cm. Otwiera się dwoma klapami i zawiera liczne, czarne nasiona.

Ziele centuriiCentaurii herba

Ze względu na dużą zawartość goryczy, ziele centurii pobudza wytwarzanie soków trawiennych żołądka i żółci. Znajduje zastosowanie w leczeniu zaburzeń trawienia: brak apetytu, niedokwasota, bóle i wzdęcia brzucha, odbijanie się, upośledzone wydzielanie żółci. Używa się w postaci naparu (1 łyżeczka ziela na 1 szklankę, dziennie 1–2 łyżki przed jedzeniem i bez cukru).

Większe ilości ziela powodują szkodliwe działanie uboczne, z tego też względu zazwyczaj centuria jest używana w mieszance z innymi ziołami. W średniowieczu centuria była jednym ze składników słynnej mieszanki leczniczej – teriaku, składającego się z kilkudziesięciu ziół i używanego jako odtrutka na wszelkiego rodzaju schorzenia.

Jest też jednym ze składników płynu do dezynfekcji skóry i ust.

Występuje w niemal całej Europie (od Wielkiej Brytanii i Szwecji na północy po Hiszpanię i Grecję na południu, od Portugalii i Irlandii na zachodzie po Ukrainę na wschodzie), w Afryce Północnej (Algieria, Libia, Maroko, Tunezja), w Azji Zachodniej i Środkowej, na Kaukazie i Ałtaju.

Gatunek uprawiany i naturalizowany w wielu miejscach na świecie, w tym w Ameryce Północnej (Kanada, USA), w Ameryce Południowej (Jamajka, Kostaryka, Ekwador, Peru, Argentyna), w Australii i Nowej Zelandii oraz na Azorach, Wyspach Kanaryjskich, wyspach Midway i Hawajach.

W Polsce występuje na całym terytorium, ale dość rzadko. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy.