Dąb szypułkowy

Zrzucające liście drzewo dorastające do 38 m wysokości (czasami nawet do 50 m[8]). Korona drzewa jest szeroka, nieregularna i rozgałęziona, jednak generalnie solitery mają koronę szerokostożkowatą i nisko osadzoną, natomiast w drzewostanach — jajowatą lub cylindryczną oraz osadzoną wyżej na pniu.

Drzewo rosnące swobodnie ma krótki pień dochodzący do 2–3 m średnicy. Konary są grube, nisko osadzone i rozłożyste. Drzewa rosnące w gęstych drzewostanach mają pień walcowaty z wysoko osadzonymi i niezbyt rozbudowanymi koronami[11]. Kora ma barwę od bladoszarej do ciemnobrązowej, początkowo jest gładka, lecz wcześnie zaczyna być pokryta regularnymi, podłużnymi bruzdami[6][12][4]. Warstwa kory ma grubość kilku centymetrów, na starych drzewach może dochodzić nawet do 15 cm.

Ułożone są skrętolegle, wyrastają w pękach. Blaszka liściowa jest skórzasta, nieregularna, asymetryczna i ma w zarysie eliptyczny lub odwrotnie jajowaty kształt (nieco szersza przy wierzchołku). Mierzy 5–18 cm długości (średnio 11–12 cm) i szerokość 2,5–12 cm (średnio 6–7 cm), jest z 4—7 parami nieregularnych, zaokrąglonych klap na brzegu (klapy są ostro zakończony tylko u siewek), ma uszkowatą nasadę (dwie małe klapy okalają ogonek) i zaokrąglony (lub nawet wycięty) wierzchołek. Górna powierzchnia jest naga, połyskująca i ma ciemnozieloną barwę, natomiast od spodu jest żółtawozielona albo niebieskawozielona i naga (mogą jednak się zdarzać pojedyncze włoski). Mają 57 par żyłek drugorzędnym dochodzących do szczytów klap i głębokich, wąskich wcięć między nimi. Ogonek liściowy jest krótki (zazwyczaj nie przekracza 7 mm długości), nagi, półkulisty w przekroju, o żółtawej barwie.

Rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie są zebrane w długie, luźne, zwisające, nieciągłe kotki o barwie od żółtej do bladozielonej (pomarańczowieją, gdy pojawią się liście) i długości 2–6 cm. Osie kwiatostanów są nagie. Wyrastają po 2–3 z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Ich okwiat składa się z 6–8 listków. Mają od 5 do 8 nagich pręcików. Zgrupowane po kilka sztuk i wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kwiaty żeńskie są niepozorne, rozwijają się na szczytach tegorocznych pędów, zebrane po 2–5 w kwiatostany na długich szypułkach. Okwiat złożony jest z 6 małych, bezwłosych listków. Okrągła zalążnia okryta jest łuskami kupuli. Owocolistki są krótkie, zwieńczone spłaszczonymi, potrójnie klapowanymi znamionami. Kiedy kwiat zostaje zapłodniony, zalążnia zaczyna się rozrastać razem w kupuli (zalążnia powiększa się jednak szybciej od miseczki).

Orzechy potocznie nazywane żołędziami dorastają do 1,5–3,5 cm długości oraz 1,5–2 cm szerokości, są gładkie, początkowo mają zieloną barwę, lecz gdy dojrzewają zmieniają kolor na brązowy, z charakterystycznymi paskami (są one widoczne tylko na świeżych żołędziach – gdy wyschną zanikają, lecz po ich namoczeniu ponownie się ukazują). Ich kształt jest zmienny — od jajowatego do podługowatego, z ostrym wyrostkiem na szczycie. Zebrane są po 1–3 na smukłych, giętkich szypułkach o długości 5–12 cm. Osadzone są w półokrągłych, nagich, zielonych kupulaach do mniej więcej ⅓ ich długości. Kupula ma trójkątne, ściśnięte, lekko owłosione łuski. Żołędzie oddzielają się od miseczki, gdy dojrzeją. Masa 1000 szt. żołędzi to 2–7 kg (przeciętnie 4 kg). W jednym kilogramie mieści się ich 145–500 sztuk.

Pędy mają szarą, brązową lub czerwonobrązową barwę, są nagie, połyskujące, a ich rdzeń jest pięciokątny[4]. Barwa jest zmienna w zależności od nasłonecznienia – od szarej w miejscach nasłonecznionych do oliwkowozielonych od spodu. Młode pędy są słabo kanciaste, grube, chropowate i nieco błyszczące. Międzywęźla na pędach są krótkie i nagie, ewentualnie najmłodsze części bywają nieznacznie owłosione.

Początkowo korzeń jest palowy, lecz dopiero z wiekiem (30–50 lat) wykształca się typowy dla dębu ukośny system korzeniowy, sięgający na głębokość nawet 5 m. Dzięki temu drzewo jest odporne na silne wiatry. Oprócz tego może czerpać wodę i sole mineralne z głębokich warstw gleby. Na glebach płytkich rozwija powierzchniowy system korzeniowy. W takich warunkach nie jest odporny na wiatry. Na włośniczkach dębu występuje mikoryza.