Żywokost lekarski -Syberian Health

Symphytum officinale L.

Żywokost lekarski (Kosztywał)

Rodzina: Ogórecznikowate (szorstkolistne) - Boraginaceae

Око́пник лека́рственный

Common comfrey (True comfrey, Quaker comfrey, Cultivated comfrey, Boneset, Knitbone, Consound, Slippery-root)

Łodyga

Wzniesiona, kanciasta, o wysokości do 100 cm, w górnej części rozgałęziająca się, cała szorstko owłosiona, pusta.

Ulistnienie skrętoległe, liście duże, o podługowato-lancetowatym kształcie, zaostrzone, długości do 25 cm, całobrzegie. Niemal wszystkie liście siedzące, zbiegają po łodydze wzdłuż całego międzywęźla. Mają wyraźną nerwację na dolnej stronie i całe są szorstko owłosione.

Kwiaty

Fioletowopurpurowe, rzadziej białe lub kremowe, na krótkich szypułkach, zebrane w zwisły kwiatostan typu sierpik. 5-krotne kwiaty mają długość 1–2 cm. Kielich trwały, zrosłodziałkowy. Korona o dzwonkowatym kształcie i brzegu odwiniętym na zewnątrz. Gardziel korony początkowo jest całkowicie zamknięta przez osklepki o długości równej długości pręcików, po przekwitnięciu rozchyla się. Pręciki w liczbie 5 są przyrośnięte nitkami do korony, słupek jeden, górny z czterodzielną zalążnią i prostą szyjką wystającą poza koronę.

Owoc/Owoce

Rozłupnia rozpadająca się na 4 rozłupki, drobno pomarszczone i przyrośnięte do dna kielicha.

Korzeń/Korzenie

Gruby, pionowy, silnie rozgałęziający się, czarnofioletowego koloru, osiąga długość 30 cm.

Surowiec zielarski

Korzeń żywokostuRadix Symphyti ( Radix Consolidae)

Zastosowanie

Roślina trująca.

Ze względu na zawartość hepatotoksycznych alkaloidów pirolizydynowych, nie stosuje się wewnętrznie, z uwagi na możliwość śmiertlenego zatrucia.

Surowiec lub jego wyciągi wywierają po podaniu doustnym korzystny wpływ na błony śluzowe żołądka i jelit. Działają ściągająco, powlekająco i regenerująco. Pod ich wpływem następuje zmniejszenie lub zahamowanie mikrokrwawień z uszkodzonych naczyń włosowatych w przewodzie pokarmowym oraz stanu zapalnego, ułatwienie bliznowacenia ubytków spowodowanych wrzodem trawiennym. Hamują również proces zanikowy błon śluzowych żołądka i jelit u osób w wieku podeszłym.

Wykazano doświadczalnie, że pod wpływem wyciągów z żywokostu następuje zwiększenie liczby leukocytów obojętnochłonnych oraz pobudzenie mechanizmów obronnych, wyrażające się m.in. przyspieszonym wypełnianiem ubytków kostnych po złamaniach.

Obecnie zaniechano stosowania wewnętrznego ze względu na niepożądane działania uboczne, które mogą wystąpić w związku z zawartością niewielkiej ilości alkaloidów. Możliwe jest stosowanie zewnętrznie do okładów i kataplazmów. Stosowanie żywokostu na skórę uszkodzoną ułatwia tworzenie się ziarniny w ubytkach skórnych (rany, owrzodzenia troficzne) oraz naskórka. Wieloletnie obserwacje wykazały, że proces ten zależy w dużym stopniu, lecz nie całkowicie, od obecności alantoiny, gdyż maści lub zasypki zawierające jako główny związek alantoinę, są z reguły mniej skuteczne niż wyciągi z korzeni żywokostu.

Podobnie korzystne działanie na błony śluzowe stwierdzono stosując wyciągi z żywokostu do płukania jamy ustnej i gardła.

Działania niepożądane:

Wykrycie obecności alkaloidów pirolizydynowych w omawianym surowcu zmieniło poglądy na wartość leczniczą żywokostu i nakazało dużą ostrożność w jego stosowaniu. Stwierdzono bowiem, że alkaloidy pirolizydynowe odznaczają się wysoką toksycznością. Długotrwałe ich podawanie powoduje stopniowe i początkowo nieuchwytne uszkodzenie miąższu wątroby, objawiające się powiększeniem jego komórek, ogniskowymi zwłóknieniami, przerostem tkanki w przewodach żółciowych i wreszcie marskością wątroby. Uszkodzona wątroba staje się podatna na różne inne czynniki mutagenne i dość często dochodzi do powstania raka wątrobowokomórkowego. Również w płucach tworzą się analogiczne uszkodzenia, których konsekwencją może być pojawienie się w obrębie zrazików płatów płucnych zmian nowotworowych, zwykle gruczolaka. Ostatnio usiłuje się wyhodować odmiany żywokostu pozbawione tych alkaloidów.