Suszenie i przechowywanie surowców leczniczych

Suszenie jest zabiegiem zabezpieczającym surowiec przed zepsuciem przez usunięcie z niego nadmiaru wody, co pozwala na przechowywanie pełnowartościowego surowca. Proces suszenia powinien tak przebiegać, aby zostały zachowane związki czynne. Można to osiągnąć między innymi przez zahamowanie działania enzymów, które je rozkładają, dzięki umieszczeniu surowca od razu w wysokiej temperaturze. Niekiedy jednak działanie enzymów jest korzystne dla jakości surowca, np. kora kruszyny, dęba i kłącze pięciornika. Takie surowce susze się więc najpierw w niższej temperaturze.

Zebrany surowiec powinien być suszony szybko i dokładnie,  gdyż zapobiega to zmianom zawartości związków czynnych, pleśnieniu i rozwoju bakterii. Po wysuszeniu surowiec powinien zachować właściwą sobie barwę, zapach  smak, a co najważniejsze – składniki decydujące o jego działaniu leczniczym.

Suszenie ziół może odbywać się w suszarniach powietrznych (naturalnych) lub ogrzewanych. W obydwóch wypadkach, oprócz właściwej temperatury, należy zapewnić przewiew, umożliwiający dopływ powietrza do suszonych surowców.

Suszarnie mogą być pomieszczeniami specjalnie do tego celu przeznaczonymi lub też prowizorycznie zaadaptowanymi. Rozkłada się w nich zioła możliwie cienkimi warstwami, zabezpieczając przez opadami, kurzem, zwierzętami itp.

Jeśli susze się zioła powiązane w pęczki, w zasadzie nie jest to wskazane, powinno się wiązać je luźno, aby zapobiec ich pleśnieniu.

Większość surowców zielarskich, głównie kwiaty, liście i ziele, nie powinna być suszona na słońcu, gdyż mogą wystąpić zmiany ich barwy, natomiast kora, kłącza, korzenie i owoce mięsiste mogą być na ogół suszone w takich warunkach. Surowce trudno wysychające trzeba suszyć w podwyższonej temperaturze (wartości maksymalne temperatur podane są przy opisie poszczególnych gatunków roślin).

Ogólnie należy przestrzegać następujących temperatur suszenia: surowce zawierające olejki eteryczne i śluzy powinny być suszone w temp. 30-35°C. Kłącza, kwiaty, ziele, korę i owoce większości roślin należy suszyć w temp. 40-60°C.

Suszenie surowców kończy się, gdy grubsze części roślin przy ich zginaniu łamią się z lekkim trzaskiem, a części delikatne, np. kwiaty, szeleszczą przy zgniataniu ręką. Wówczas surowiec zbiera się i pakuje w odpowiednie, osobne dla każdego surowca, opakowania. Mogą one być szczelne i półszczelne, normalne i przewiewne.

Opakowań szczelnych, np. butli, balonów i słojów szklanych, uszczelnionych pergaminem używa się do przechowywania ziół higroskopijnych, łatwo chłonących wodę lub zawierających składniki szybko ulegające rozpadowi, a także ziół o silnym zapachu.

Większość surowców zielarskich może być umieszczana  w opakowaniach półszczelnych, lak kartony, torby papierowe, lub normalnych, np. worki z juty. Surowce łatwo zaparzające się należy przechowywać w opakowaniach przewiewnych, np. kosze.

Odpowiednio opakowane zioła można umieszczać w pomieszczeniach przewiewnych bez dostępu światła i materiałów o silnym zapachu, z zachowaniem ogólnych warunków higieny, gdyż właściwe przechowywanie zapewni ich pełną przydatność, zapobiegnie zepsuciu i zanieczyszczeniu. Nie zapominajmy również dobrze oznakować i czytelnie i jednoznacznie podpisać opakowania (w zasadzie trzeba to robić na każdym etapie pracy z ziołami), żeby się nie pomylić, z jakim dokładnie surowcem mamy do czynienia. Tym bardziej, że np. surowiec rozdrobnione, na oko rozpoznać będzie już bardzo trudno, a pomyłki w tej dziedzinie są kategorycznie niedopuszczalne.

W zasadzie nie należy przetrzymywać surowców zielarskich dłużej niż rok, do czasu zebrania i wysuszenia nowych, gdyż mimo dobrego wysuszenia i starannego przechowywania zachodzą w nich procesy rozkładające substancje czynne.  Dlatego po roku, a najdalej po półtora, zapasy naszych surowców leczniczych w postaci kwiatów i liści  powinniśmy wymienić  na świeże.

Są jednak pewne wyjątki: pachnące zioła i kwiaty możemy przechowywać przez dwa lata, korzenie maksymalnie pięć lat, owoce do trzech lat, zaś kminek około dziesięciu lat.

 

Bożena Bełdowska, Joanna Guzewska: Rośliny lecznicze – opis, zbiór, zastosowanie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1987

Suszenie, pakowanie i przechowywanie surowców zielarskich

Zbiór, suszenie i przechowywanie surowców zielarskich...

Suszenie i przechowywanie ziół

Zbiór, suszenie, przechowywanie ziół

Suszenie i przechowywanie roślin leczniczych

Przechowywanie suszonych ziół

Jak przechowywać zioła - ile można przechowywać zioła

Jak przechowywać zioła